Mert Eser Özdenoğlu
Bosch Termoteknik, Ürün Yöneticisi

ErP Direktifi, “Energy-related Products”, yani “Enerji ilişkili Ürünler” Direktifi anlamına gelen kısaltmadır. ErP Direktifi Avrupa Birliği’ne üye ülkelerde yürürlükte olup, bir takım yasal yaptırımları tanımlamaktadır. Bu direktif, 2020 yılı için Avrupa Birliği hedefi olan yüzde 20 oranında yenilenebilir enerji kullanımının artırılması, yüzde 20 oranında primer enerji kaynaklarının tüketiminin azaltılması ve yüzde 20 oranında sera gazı emisyonlarının azaltılması hedeflerine hizmet eder. ErP direktifi bunu, kapsamındaki ürün gruplarının CE sertifikalandırması için gerekli minimum şartları belirleyerek yapar (Ekodizayn Kuralları) ve böylece enerji verimliliği düşük ürün teknolojilerinin ya da komponentlerin pazara sunulmasını engeller. Ekodizayn kurallarının yanı sıra Enerji Etiketleri/Enerji Föyü uygulamasını getirerek, tanımlı enerji sınıflarına ulaşmak için gerekli şartları belirler (Enerji Etiketleme Regülasyonu). İlave olarak, cihazların verimlilik ve emisyon gibi değerlerini hesaplamak için test/hesap metotlarını belirler.

“Enerji İlişkili Ürünler” tanımının kapsamı, enerji kullanan ürünler veya enerji kullanmayan, fakat enerji tüketimine dolaylı olarak etkisi olan ürünler olarak açıklanabilir. Enerji kullanmayan, fakat enerji tüketimine dolaylı olarak etkisi olan ürünlere örnek olarak su kullanan cihazlar, bina yalıtım materyalleri, pencereler vb. gösterilebilir.

Avrupa’da Kasım 2009 tarihinde Ekodizayn-EuP Direktifi, yerini ErP Direktifine (2009/125/EC) bırakmıştır. Eski direktif sadece enerji kullanan ürünleri kapsarken (çamaşır makinaları, bilgisayarlar gibi), yeni direktif eski direktifin kapsadığı ürün gruplarına ilave olarak dolaylı yoldan enerji tüketimine etkisi olan ürün gruplarını da çatısı altına almış ve “Enerji Kullanan Ürünler” kapsamından “Enerji İlişkili Ürünler” kapsamına genişlemiştir. Böylece CE işareti ürün güvenliğinin yanında enerji verimliliği gerekliliklerini güvence altına almakta ve karşılamaktadır.

ErP Direktifinin HVAC sektörü ile ilgili çeşitli ürün kategorileri (çeşitli LOT’lar) mevcuttur. LOT1: Mahal Isıtma cihazları/kombine cihazlar, LOT2: Su ısıtıcıları ve boylerler, LOT11: bağımsız ve ürünlere entegre salmastrasız devridaim pompaları, tanımlanmış ürün gruplarından bazılarıdır. Isıtma sektörünü direkt olarak etkileyen ErP LOT1 ve LOT2’nin, LOT11 ile beraber Türkiye’de Nisan 2018’de geçerli olması planlanmaktadır. 

Avrupa’da 2015 yılının Eylül ayında ErP LOT1’in devreye girmesi ile birlikte kombi, kazan, ısı pompası gibi ısıtma cihazları bir takım yeni kurallar kapsamına dahil olmuşlardır. Ekodizayn gereklilikleri; 0-400 kW arası kapasitedeki cihazları kapsar ve bu cihazlar ile ilgili verimlilik ve NOx emisyonu gibi değerler için minimum gereklilikleri tanımlar. Televizyon, çamaşır makinası ve buzdolabı gibi ürünlerden tanıdığımız Enerji Etiketi regülasyonu ise 0-70 kW arası kapasitedeki cihazları kapsar. Bu cihazlarda üretici markası, cihaz modeli, enerji/sezonsal verimlilik sınıfı, sıcak kullanım suyu yük profili ve verimlilik sınıfı, kapasite ve ses gücü değerleri gibi bilgilerin yer aldığı enerji etiketi uygulamasını ve daha detaylı bilginin bulunduğu enerji föylerini zorunlu kılar. Enerji etiketi uygulamasının pratik faydalarından bir tanesi, son kullanıcılara ürün seçimi esnasında daha şeffaf bir karar olanağı sağlanmasıdır. Bunlara ilave olarak Enerji Etiketi düzenlemesi, “paket/sistem” tanımı yapmakta ve örneğin ısıtma tesisatında bir kazana ilave olarak boyler kullanılması durumunda, bu iki komponenti bir “sistem” olarak değerlendirerek bu sistem için ayrıca belirlenmesi gereken bir “paket/sistem” verimliliğini (bununla beraber etiketini ve föyünü) zorunlu kılmaktadır. Ayrı bir örnekte, bir kontrol cihazı (ör: oda kumandası) ile çalışan duvar tipi kombi cihaz da 2 komponentli bir “sistem”i temsil etmektedir. Bu durumda bu sistemin, kombi cihazın ürün enerji etiketinin yanı sıra oda kumandası ile birlikte çalışma performansını temsil eden ilave bir “paket/sistem” enerji etiketi/paket föyü de olacaktır.

Kontrol cihazları kendi aralarında teknolojilerine göre kategorize edilmiş olup, farklı puan sınıfı altında toplanmışlardır. Bu artı puanları sistem seçiminde hesaba katıp, daha yüksek bir paket/sistem enerji sınıfına ulaşmak mümkündür. Paket sistemlerin enerji sınıflarını hesaplamak için standart hesaplama formları oluşturulmuştur. Bu formlar, kombiler, kojenerasyon cihazları, ısı pompaları gibi cihazlar için ayrı olarak hazırlanmıştır.

ErP LOT1, minimum enerji verimliliği gerekliliklerini ortaya koyarken tek bir verimlilik hesaplama metodu da ortaya koymaktadır. “etas” olarak geçen sezonsal (mevsimsel) ısıtma verimliliği değeri üzerinden cihazların verim değerlerinin hesaplanmasını ve deklare edilmesini zorunlu kılar. Bu bağlamda piyasadaki ürünler arasında bir standardı oluşturmuş olup, müşteri açısından eşit bir karşılaştırma yapabilme zemini sunar.

LOT2’nin devreye alınması ile ise su ısıtıcıları ürün grubuna 0-400 kW arası kapasitedeki su ısıtıcı cihazlar için minimum verimlilik değerleri limiti getirilmiştir. 2000l ve daha küçük hacimdeki boylerler için ise durma kaybı limitleri getirilmiştir. Bu ürün grubu da hem ürün hem de paket yaklaşımı olarak enerji etiketi gereklilikleri kapsamındadır.

Avrupa’da Eylül 2018 tarihi ile beraber yeni NOx ve kullanım suyu verimliliği limit değerleri söz konusu olacaktır. Bu bağlamda ErP direktifi kademeli olarak çıtayı sürekli yukarı taşıyan bir uygulamadır ve ülkemiz tarafından bu kademelerin takip edilmesi beklenmektedir. Bu kademeler ile verimlilik alt değer seviyeleri artırılıp, NOx salımı için izin verilen üst limit değerler düşürülmektedir. Böylece yönetmelik dışında kalan ürünlerin kademeli olarak piyasaya sunulması önlenerek ortalama enerji verimliliğinin makro düzeyde üst seviyelere çekilebilmesi amaçlanmaktadır.

LOT 1’in Avrupa’daki en büyük etkisi, Eylül 2015 itibariyle gaz yakan fanlı konvansiyonel (klasik) tipte cihazların pazara sunulmasının durdurulması olmuştur. Ülkemizde de benzer şekilde kombi pazarı sadece yoğuşmalı cihazlara dönecektir. ErP Direktifinin ülkemizde Nisan 2018’de yürürlüğe girmesi beklenmektedir. Direktif gereği 400 kW’a kadar ısıtma kapasitesine sahip olan konvansiyonel kombi ve kazanların üretimi yasaklanacak, ilave olarak 0-70 kW kapasite aralığındaki ısıtma cihazlarının enerji verimliliklerini gösteren enerji etiketlemesi uygulaması zorunlu hale gelecektir. Bu düzenleme, belirtilen tarih ile beraber konvansiyonel ürünlerin ülkemizde üretim ve satışının sonlanması anlamına geliyor olsa da, halihazırda pazara sunulmuş olan ürünlerin tükeninceye kadar son kullanıcıya satılabilecek olması öngörülmektedir (son kullanıcının pazara sunulmuş olan ürünleri satın alması ile ilgili herhangi bir sınırlama getirilmemiştir). Böylece ErP ile beraber konvansiyonel cihazların yerine verimlilik değerleri daha yüksek, NOx emisyon değerleri daha düşük olan, yani daha verimli ve “yeşil” bir teknolojiye sahip yoğuşmalı cihazlar satılacak. Bu yönetmeliğin mevcut parkta işletimde olan konvansiyonel cihazlara bir yaptırımı bulunmamaktadır. Fakat ErP’nin yürürlüğe girmesinden sonra kombisini değiştirmek isteyen son kullanıcının yeni kombi alırken tek alternatifi yoğuşmalı kombi olacak.

Avrupa’da Eylül 2018’de yürürlüğe girecek olan LOT1’in yeni fazı ile birlikte, yine aynı kapasite değerleri kapsamındaki kazan ve kombilerin izin verilen NOx (azot oksit) üst sınır değerleri aşağı çekilecektir. Bu faz ile beraber standart brülöre sahip entegre reküperatörlü yoğuşmalı kombiler (piyasada yarı yoğuşmalı olarak da bilinen) de konvansiyonel cihazlar gibi artık pazara sunulamayacak, böylece sadece premiks, yani hava ile gazın yanma öncesinde ideal oranda karışmasını sağlayan teknolojiye sahip yoğuşmalı kombi ve kazanlar pazarda yer alacaktır. Bu yeni fazın ülkemizde Avrupa Birliği ile eş zamanlı devreye alınması halinde 2018 yılı Eylül ayı itibariyle yurtiçi pazarda üreticiler pazara sadece premix teknolojiye sahip yoğuşmalı kombi cihazlar sunabileceklerdir.