JES teÅŸviklerin devamı ve artması halinde jeotermal kaynaklardan yararlanma kapasitesinin artacağını ve ülke potansiyeli olan 4000 MWe kapasiteye varılmasının kolaylaÅŸacağını ifade eden JESDER Yönetim Kurulu BaÅŸkanı Ufuk Åžentürk; JES’lerin iç tüketim ihtiyacını kendi bünyesinde ürettiÄŸi elektrikten karşıladığını bu nedenle JES santrallerine lisansları dahilinde, iç tüketimlerini karşılamak amacıyla hibrit santral (güneÅŸ-rüzgar) kurma izni verilmesi gerektiÄŸini vurguladı.

ÖNCELÄ°KLE TÜRKÄ°YE ENERJÄ° SEKTÖRÜ AÇISINDAN JEOTERMAL KAYNAKLARIN ÖNEMÄ°NDEN BAHSEDEBÄ°LÄ°R MÄ°SÄ°NÄ°Z? ÜLKE OLARAK BU KAYNAKTAN NE ÖLÇÜDE YARARLANABÄ°LÄ°YORUZ?

Yerin iç ısısının oluÅŸturduÄŸu enerji olarak da adlandırabileceÄŸimiz jeotermal enerji, yenilenebilir, temiz ve sürdürülebilir bir enerji kaynağıdır. Ä°lk çaÄŸlardan yakın geçmiÅŸimize dek yiyecek piÅŸirme ve saÄŸlık amacıyla kullanılan bu doÄŸal kaynak, teknolojinin de geliÅŸimi ile beraber pek çok farklı alanda kullanılabilir hale gelmiÅŸtir. Termal ve saÄŸlık turizmi, ısıtma (konut, sera, vb.), gıda kurutuculuÄŸu, elektrik üretimi ve endüstrinin birçok kesimi gibi çok farklı alanlarda kullanımı yaygınlaÅŸan jeotermal enerji, güneÅŸ, rüzgâr ve dalga enerjilerinden farklı olarak, belirli doÄŸa koÅŸullarından etkilenmemekte, üretiminde aksaklık yaÅŸanmamakta ve bu gerekçe ile yenilenebilir enerji kaynakları içerisinde en istikrarlı kaynak olarak tanımlanmaktadır.

Fosil yakıtların hem ekonomiye hem de çevreye olan maliyet ve zararları düÅŸünüldüÄŸünde, ilerleyen dönemde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının artışı; sürdürülebilir bir ekonomik büyüme ve istikrarın temeli olacaktır. Bu anlamda; Türkiye’nin 1984 yılında 15 MWe kapasite ile Denizli Kızıldere’de baÅŸlayan jeotermal güç üretimi yolculuÄŸumuz, yaklaşık 30 yıllık bir aradan sonra, 2012 yılından bu yana her yıl yakalanan % 50’lik büyüme oranı ile 2018’de 1.155 MWe’ye eriÅŸmiÅŸ ve ülkemiz, jeotermal elektrik sektöründe en hızlı büyüyen ülke olarak tarihe geçmiÅŸtir. Sektörümüzü destekleyen YEKDEM Mekanizmasının devamı ile kamu destekleri bizim gelecek umudumuzdur. TeÅŸviklerin devamı ve artması halinde jeotermal kaynaklarımızdan yararlanma kapasitemiz artacak ve ülke potansiyelimiz olan 4000 MWe kapasiteye varmamız kolaylaÅŸacaktır.

SEKTÖR AÇISINDAN GÖRMÜÅž OLDUÄžUNUZ SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERÄ°LERÄ°NÄ°ZDEN BAHSEDEBÄ°LÄ°R MÄ°SÄ°NÄ°Z?

Sektörümüz yatırımcılarının karşılaÅŸtığı en büyük problemlerden bir tanesi yatırım maliyetleridir. Kaynak arama ve iÅŸletme dönemi maliyetleri, jeotermal enerji santrallerinde oldukça yüksektir. Çünkü kaynak keÅŸif oranımız % 60 civarlarında ve sondajlarımız jeolojik yapı itibariyle 3000 m ve daha fazla derinliÄŸe sahiptir. Bu durumda yatırım başına yaklaşık 4,5 milyon dolar’lık bir maliyet demektir. Bu maliyetleri en aza indirgemek ve yatırımcıyı sektöre çekebilmek için bir takım teÅŸviklere ihtiyacımız bulunmaktadır.

Sondajlı aramalarda, sondajda kullanılan akaryakıt için petrol aramalarına saÄŸlanan KDV ve ÖTV istisnası Jeotermal sektörüne de saÄŸlanmalı, arama dönemlerindeki 3 yıllık sürenin 5 yıla çıkarılması, gümrük vergisi imtiyazları, eÅŸanjör, trafo ve ACC’lerin (SoÄŸutma Kuleleri) yerli aksam katkı ilave listesine eklenmesi, mevcut 10.5 dolar-centlik alım garantisinin 2020 yılı itibariyle 5 yıllık bir süre için 2025 yılına kadar uzatılması ve Dolar olarak saÄŸlanan teÅŸvikin Euro olarak devamı, geri ödemesi ötelemeli uzun vadeli kredi olanağı saÄŸlanması. Entegre ve Hibrit Sistem Kullanım TeÅŸvikleri Ä°htiyacımız olan destek ve katkılardır.

JEOTERMAL KAYNAKLARA YAPILACAK YATIRIMLAR NE GÄ°BÄ° RÄ°SKLER VE AVANTAJLAR Ä°ÇERÄ°YOR? BU ALANDAKI YATIRIMLARIN ARTIRILMASI Ä°ÇÄ°N NELER YAPILABÄ°LÄ°R?

Daha önceleri 1000 - 2000 metre gibi derinliklerden elde edilen jeotermal akışkan, içinde bulunduÄŸumuz dönemde 3000 - 4000 metre gibi derinliklerden çıkartılmaktadır. Bir sondajın maliyeti ise 3 - 4 milyon dolar gibi rakamlara ulaÅŸmaktadır. Jeotermal enerjinin sondaj ve santral kurulum maliyetleri yüksek olup MW başına 4 milyon doları aÅŸan rakamlar söz konusudur. JES’ler arz güvenliÄŸi en yüksek santraller olup, baz yük santrali olarak üretim yapmaktadırlar. Bu sayede sistem üzerinde iÅŸletme kararlılığı ile daha az dengesizlik maliyeti oluÅŸturmaktadır.

Ancak jeotermal sahalarda, dinamik yeraltı sistemi nedeniyle rezervuar yönetimi daha maliyetli ve zordur. ÖrneÄŸin rüzgar ve güneÅŸ yatırımları için yapılan fizibilite çalışmalarında daha somut veriler elde edilmekte ve iÅŸletme sürecinde, yıllar boyunca geliÅŸen teknoloji sayesinde risk faktörleri azalmakta iken, JES’lerde bunun aksi bir trend izlenmektedir.

JES’ler iç tüketim ihtiyacını kendi bünyesinde ürettiÄŸi elektrikten karşılamaktadır. Reenjeksiyon ve ikincil üretim sıvısı (pentan, bütan, izobütan vb.) soÄŸutarak yoÄŸuÅŸturma iÅŸlemleri için üretiminin % 20’sini satamadan tüketmektedir. Dolayısıyla iç tüketim maliyetleri çok fazladır.

Bu sebeple JES santrallerine lisansları dahilinde, iç tüketimlerini karşılamak amacıyla hibrit santral (güneÅŸ-rüzgar) kurma izni verilmeli.

ELEKTRÄ°K ÜRETÄ°MÄ° DIÅžINDA JEOTERMAL KAYNAKLARIN SAÄžLAMIÅž OLDUÄžU YARARLAR NELERDÄ°R?

Elektrik üretimi dışında; uzun yıllardır termal-saÄŸlık amaçlı kullanımı bulunmaktadır. SaÄŸlık turizminin yanı sıra seracılıkta, gıda kurutmacılığında, balıkçılıkta, konut ısıtmasında kullanım alanları mevcuttur. Bu tür ikincil yatırımlar için ilave teÅŸvikler verilerek sektör büyütülmelidir.

JEOTERMAL YATIRIMLARINA YÖNELÄ°K DÜNYADAKÄ° VE ÜLKEMÄ°ZDEKÄ° UYGULAMALAR ARASINDA NE GÄ°BÄ° FARKLILIKLAR BULUNUYOR?

GeliÅŸmiÅŸ dünya ülkeleri ile ülkemizi kıyasladığımızda her ne kadar coÄŸrafi olarak avantajlı sayılsak da; izlenen politikalar, ekonomik ve siyasi istikrar ile yatırımcıya verilen destekler arasında büyük bir fark bulunmaktadır. Bunlardan en önemlisi örneÄŸin Filipinler’deki akaryakıtta saÄŸlanan KDV imtiyazıdır. Veya ABD’de yatırımcıya saÄŸlanan ve 10 yıl süre boyunca uygulanan ve enflasyona göre güncellenen vergi indirimleri uygulanmaktadır. Bunun gibi pek çok örnek verilebilir.