Doç. Dr. Ahmet Teke

Çukurova Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Enerji İşleri Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan, 2017 Denge Tablosu’na göre, ülkemiz birincil enerji arzı 2017 yılında 145,3 milyon TEP olarak gerçekleşmiştir.

Birincil enerji talebindeki pay dağılımı ise sırasıyla; petrolde %31, doğalgazda %30, kömürde %27, hidrolik dışı yenilenebilir enerji kaynaklarında %8,5 ve hidrolik enerjide %3,5 olmuştur. Enerji İşleri Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan 2017 Denge Tablosuna göre, birincil enerji arzımızın sektörlere göre dağılımı ise sırasıyla %25 konut ve hizmet sektörü, %24 sanayi, %23 çevrim ve enerji sektörü, %20 ulaştırma, %5 enerji dışı kullanım ve %3 tarım ve hayvancılık sektörü şeklindedir.

Enerji talebi artışında Çin’den sonra 2. sırada yer alan ülkemizin, enerjide kaynak yönünden dışa bağımlılık oranı 2017 yılı için yaklaşık %73’ler seviyesinde olup, bu değer ciddi bir arz güvenliği sorununu da beraberinde getirmektedir. Ülkemizin elektrik sistemi kurulu gücü 2018 yılı itibariyle 88,55 GW olarak gerçekleşmiştir. Bu kurulu gücün %47,8’lik bölümünü yenilenebilir enerji kaynakları oluşturmaktadır. Fakat son bir yılda yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üretimi ise %29 olarak gerçekleşmiştir. Yani elektrik enerjisi üretiminde %71’lik bir fosil kaynaklı enerji kullanımı söz konusudur. Bu fosil yakıtlı santrallerdeki elektrik enerjisinin önemli bölümü ithal kaynaklardan elde edilmektedir. Ülkemizin elektrik enerjisinde kaynak yönünden dışa bağımlılık oranı ise, yaklaşık %51 seviyesindedir.

Ülkemizde enerji ve elektrik enerjisi talebindeki artış hızı, bir önceki yıla göre yaklaşık %6 olarak gerçekleşmiştir. Bu değerlerle, Türkiye gelişmekte olan ülkeler içerisinde geçtiğimiz 15 yıllık dönemde, enerji talep artışının en hızlı gerçekleştiği ülkelerden biri olmuştur. Nüfus ve gelir artışı ile birlikte artan enerji talebinin yerli kaynaklarla sağlanmasının son derece stratejik olduğu bu dönemde, ülkemizin belirleyeceği enerji stratejileri ve uygulamaya dönük politikaları, çok kritik ve uzun vadede çok boyutlu etkileri olacak bir konudur.

Ülkemizde enerjide (dolayısıyla elektrik enerjisinin de üretilmesinde) dışa bağımlılık oranının oldukça yüksek olması ve enerji ithalatı maliyetinin cari açığın önemli bir bölümünü oluşturması, stratejik önlemlerin alınmasını gerektirmektedir.

Enerjide yerliliği artırıcı üst düzey önlemlerin başında;

• Yerli yeraltı rezervlerinin (kömür, doğalgaz, kaya gazı/petrolü vb.) ekonomiye katkısının artırılmasına yönelik işlevsel ve verimli maden politikası önerileriyle birlikte, yerli üretim santrallerinin devreye alınması,

• Yenilenebilir enerjide yeni kapasite artışları sağlayarak, yerlilik oranı ve verimliliği yüksek enerji santrallerinin kurulumu,

• Jeopolitik açıdan çok önemli bir konumda olan ülkemizin, enerjide ticaret merkezi olma sürecinin hızlandırılması,

• Yenilenebilir enerji kaynaklarından dağıtık üretimin yaygınlaşması, mikro şebeke uygulamaları, elektrikli araç ve enerji depolama teknolojisinin gelişiminin sağlanması,

• Özellikle sanayide enerji yönetimi ile ilgili, yönetmelikler sayesinde kısıtlı olsa da, sağlanan enerji tüketim verileriyle sanayide enerji yoğunluğunu azaltıcı teşviklerin ve mekanizmaların geliştirilmesi,

• Uluslararası boru hatlarının geçiş güzergâhı olan ülkemizde enerjide dışa bağımlılığın ekonomik gelişiminin önünde bir engel olmaktan çıkması ve arz güvenliğinin sağlanması için doğal gaz depolama tesisi yatırımlarının artırılması,

• Enerjide dışa bağımlılığın bir bileşeni olan kaynakların, üretiminden tüketimine kadar ki süreçte kullanılan teknolojideki dışa bağımlılığı azaltıcı desteklerin artırılması şeklindedir.

Sanayi, ulaştırma, kamu binaları, konut vb. sektörleri için de ”Verimli Üret, Üretmiyorsan Verimli Tüket” çözümünü sağlayacak önlemlerin alınmasını gerektirmektedir. Bu önlemler de özetle;

• Kojenerasyon/trijenerasyon sistemlerinin kurulması,

• Merkezi ısıtma/soğutma sistemlerinin yaygınlaşması,

• Aydınlatmada LED’li ve kontrollü sistemlere geçilmesi,

• Fırın, buhar, kazan, kurutma vb sistemlerinde proses iyileştirme, atık ısı geri kazanımı ve yalıtımının sağlanması,

• Yüksek verimli motorlara ve değişken hız sürücülere geçişin hızlanması,

• Basınçlı hava sistemlerinde kayıp ve kaçakların önlenmesi çalışmaları,

• Enerji tüketimlerinin ölçülüp izlenerek, enerji verimliliğini artırıcı yönetim sistemlerinin geliştirilmesi şeklinde özetlenebilir. Alınacak önlemlerde zorlayıcı unsurlar kadar, teşvikler ve yerli teknolojiyi artırıcı mekanizmaların da güncellenmesi ve sürdürülebilir kılınması; enerjide dışa bağımlılığın azaltılması hedefinin sağlanmasında kilit rol oynayacaktır.